τζαϊνισμός

Θρησκεία της Ινδίας, που ο βραχμανισμός δεν τη θεωρεί ορθόδοξη, γιατί οι τζαϊνιστές δεν παραδέχονται τις Βέδες ως ιερά κείμενα. Ιδρυτής του θεωρείται ο Βαρντχαμάνα Μαχαβίρα (περίπου 539-467 π.Χ.), σύγχρονος του Βούδα, γιος βασιλιά όπως και εκείνος, που αποσύρθηκε στην ασκητική ζωή και έτσι έγινε άξιος της αποκάλυψης και αναδείχθηκε νικητής (Τζίνα) των ανθρώπινων παθών. Στην πραγματικότητα ο Μαχαβίρα, που θεωρείται ο τελευταίος από τους 24 Τιρτακάρα ή εκδηλώσεις του Όντος, επεξεργάστηκε και ολοκλήρωσε τον πυρήνα αυτό της ανανέωσης που η παράδοση αποδίδει στον 23ο Τιρτακάρα, τον Πάρσβα, μορφή που πιθανότατα υπήρξε στην πραγματικότητα 250 χρόνια πριν από τον Μαχαβίρα. Ο τ. είχε σκοπό την επιστροφή στις πρώτες αρχές του ινδουϊσμού, του οποίου παραδέχεται τις θεμελιώδεις έννοιες του κάρμα και της σαμσάρα, που τείνουν σε μια σωτηριολογία, η οποία θα απελευθερώσει τον άνθρωπο από τον κόσμο των επανενσαρκώσεων. Το πεπρωμένο αυτό, που επιφυλάσσεται για λίγους εκλεκτούς, δεν είναι προνόμιο των θεών που για να γίνουν κεβαλίν ή μόνες ψυχές πρέπει να αποκτήσουν τέτοια αξία ώστε να επιτύχουν ανθρώπινη γέννηση. Αλλά και για τους ανθρώπους το ιδανικό της ασράβα (έλλειψη καρμικής επίδρασης) είναι δύσκολο να επιτευχθεί: αυτό διαρθρώνεται σε 5 θεμελιώδεις κανόνες: αχίμσα (μη βία), σάτγια (απόλυτη αλήθεια), αστέγια (αποχή από την κλοπή), μπραχματσάργια (εγκράτεια) και απαριγκράχα (περιορισμός των επιθυμιών), θεμελιώδης αρχή είναι η μη βία, εξαιτίας της αντίληψης ότι κάθε βίαιη πράξη εναντίον οποιασδήποτε μορφής ζωής αποτελεί αμάρτημα που απομακρύνει τον άνθρωπο από την απελευθέρωση: από σεβασμό στους κανόνες αυτούς μερικοί τζαϊνιστές φτάνουν στο σημείο να βάζουν στο στόμα ένα πανί για να μην καταπίνουν άθελά τους έντομα. Ο κανόνας είναι ακόμα αυστηρότερος για τους μοναχούς που το ιδανικό τελειοποίησής τους είναι η αυτοκτονία με την ακινησία ή την πείνα όπου, με τη θυσία του ατόμου, γίνεται πράξη ο σεβασμός προς όλες τις μορφές ζωής, η καταστροφή των οποίων είναι αναγκαία για την ατομική συντήρηση. Οι τζαϊνιστές διαιρέθηκαν τον 1o αι. π.Χ. σε 2 αιρέσεις, τους Σβεταμπάρα (ντυμένους με λευκά) και τους Ντιγκαμπάρα (ντυμένους με χώρο, δηλαδή γυμνούς): οι τελευταίοι αυτοί δεν αναγνώριζαν την ισχύ των γραφών που μεταβιβάστηκαν, στην αρχή προφορικά και ύστερα συγκεντρωμένες σε 12 Άνγκα. Κατά τους επόμενους αιώνες, άλλοτε προστατευμένος και άλλοτε κυνηγημένος, ο τ. κατέληξε να υποχωρήσει όχι μόνο εξαιτίας της αναζωογόνησης του ινδουισμού, αλλά κυρίως εξαιτίας της υπερβολικής αυστηρότητας της πειθαρχίας του. Εξάλλου η θρησκεία αυτή, πάντοτε εξαιτίας της υπερβολικής αυστηρότητάς της που εμπόδιζε κάθε δραστηριότητα, είχε πολύ περιορισμένη διάδοση και εφαρμόστηκε κυρίως από αρκετά πλούσιες κάστες (τραπεζίτες, εμπόρους κ.ά.). Σε αυτό, άλλωστε, οφείλονται και η οικονομική δύναμή του καθώς και η μεγαλοπρέπεια και η πολυτέλεια των ναών του. Σήμερα οι τζαϊνιστές ζουν αποκλειστικά σχεδόν στη νότια Ινδία και αριθμούν περίπου 1.600.000 οπαδούς. Παρά το ότι βρίσκεται σε παρακμή, ο τ. παραμένει μια από τις σπουδαιότερες φιλοσοφικοθρησκευτικές εμπειρίες της Ινδίας και επέδρασε ιδεολογικά στον Γκάντι, που στο όνομα της αχίμσα (μη βίας), κατόρθωσε την απελευθέρωση του λαού του διαδίδοντας και ξαναζωντανεύοντας στον κόσμο μια από τις ευγενικότερες φωνές του ινδικού πνεύματος. Τζαϊνιστές υποδέχονται ομόδοξό τους ασκητή, μετά το πέρας της αυστηρής νηστείας στην οποία είχε αυτουποβληθεί προσευχόμενος για την παγκόσμια ειρήνη (φωτ.ΑΠΕ). Χειροτονία ιερέα του τζαϊνισμούμ του φιλοσοφικού θρησκευτικού ρεύματος, του οποίου η βασική αρχή είναι -μη βίαια- (φωτ. ΑΠΕ). Εσωτερικό ναού των τζαϊνιστών στην Καλκούτα. Tζαϊνιστής ιερωμένος με τη χαρακτηριστική εμφάνιση του, που έχει τις ρίζες της σε πανάρχαιες ινδουϊστικές τελετουργίες για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων.